We realiseren het ons niet altijd, maar de Nederlandse cultuur is sterk gevormd door het christelijk geloof. Op zondag hoeven veel mensen niet te werken, op onze munt staat de naam van God, kerken staan in het centrum van de steden, de jaartelling begint bij Christus en onze vakanties vallen op christelijke feestdagen. Zelfs in ons volkslied neemt God een prominente plaats in. Het christelijk geloof heeft een enorme invloed op hoe we in Nederland leven.

Establishment
Hoe is het zover gekomen? De bekering van de Romeinse keizer Constantijn in de vierde eeuw na Christus wordt als een omslagpunt gezien. Vanaf dat moment werd het christelijk geloof in Europa ondersteund door de staat. Tegen het einde van de vierde eeuw was het christendom zelfs staatsgodsdienst: bij je geboorte was je in principe christen. Christenen vormden na verloop van tijd de meerderheid in veel West-Europese landen. De kerken werden rond die tijd onderdeel van het establishment en ze kregen macht. Als gevolg daarvan konden christenen eeuwenlang een stempel drukken op onze samenleving. Kerk en staat raakten innig verstrengeld met elkaar.

Deze ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat het christelijk geloof vervormd is, zo gebruikte de kerk geweld en was er sprake van machtsmisbruik. De kerk deed in heel wat opzichten geen recht meer aan Jezus of aan de houding van de jonge kerken in het Nieuwe Testament. Mede daardoor zijn christenen in de loop van de geschiedenis betrokken geweest bij zaken die niet zo mooi zijn en tot op de dag van vandaag om gevoeligheid vragen. Denk bijvoorbeeld aan de kruistochten of aan de onderdrukking van andersdenkenden.

Afnemende invloed
De invloed van het christelijk geloof neemt sinds enkele decennia sterk af, een wezenlijke verandering. In 1849 zag 1% van de mensen zichzelf als buitenkerkelijk, in 1958 was dat 24% en in 2004 was dat 64%. Dat betekent dat op dit moment slechts 36% van de Nederlanders zichzelf als kerkelijk ziet. Het aantal mensen dat de kerk bezoekt is echter nog veel lager.

Er ontstaat een nieuwe context. Die context noemt de Britse theoloog Stuart Murray Post-christendom. Die term laat zich niet zomaar naar het Nederlands vertalen. Murray definieert Post-christendom als volgt:

“Post-Christendom is the culture that emerges as the Christian faith loses coherence within a society that has been definitively shaped by the Christian story and as the institutions that have been developed to express Christian convictions decline in influence.”

Deze nieuwe context vereist een nieuwe houding van christenen en van de kerk. Onderdeel van deze nieuwe houding is volgens Murray het loslaten van de institutionele oriëntatie en het overgaan naar de oriëntatie van een beweging. Daarnaast zou de aandacht binnen de kerken verplaatst moeten worden van het onderhoud van het bestaande naar missie. Murray ziet gemeentestichting als een goede manier om deze missie vorm te geven in een nieuwe context.  In zijn boek ‘Church after Christendom’ werkt hij dit verder uit.

Voor de praktijk van nu
Momenteel onstaat een nieuwe context:

• Christenen zijn weer een minderheid en hebben minder macht, ze verliezen hun centrale positie en voorrechten.
• Er zijn minder gedeelde normen en waarden, de cultuur van Nederland komt verder van christenen af te staan.
• Veel mensen zijn niet bekend met de christelijke verhalen en symbolen. Ze weten niet wat er in een kerk gebeurt.
• Mensen hebben minder vooroordelen over geloven, er is een nieuwe nieuwsgierigheid naar wat het geloof inhoudt.
• Het is niet meer vanzelfsprekend om christen te zijn, je bent het niet meer ‘automatisch’. Minder naamchristenen.

Deze veranderingen vragen om een nieuwe houding, een nieuwe aanpak. Soms ook heel concreet. Met de kruistochten in het achterhoofd en zoveel moslims om ons heen getuigt het van weinig gevoeligheid om evangelisatiecampagnes ‘crusades’ te noem of om liederen te zingen als ‘Maak ons een leger, o Heer’ (Opwekking 376).

We moeten ons realiseren dat veel gewoontes, overtuigingen en verhalen die christenen vanzelfsprekend vinden, opnieuw moeten worden uitgelegd of moeten worden aangepast.

Klik hier om terug te keren naar de homepage.